De tijdslijn: vroeg beginnen = winnen
De verleiding is groot om te denken dat 2026 nog ver weg is, maar de ervaring leert dat tijd je grootste bondgenoot én je gevaarlijkste tegenstander kan zijn.
“Maar we hebben toch nog tijd?", horen we je denken. Zeker, maar als we het met clichés mogen beschrijven: het opstellen van een meerjarenplan is geen sprint maar een marathon, en een goede voorbereiding is het halve werk.
2025: Beleid voorbereiden en strategie uitstippelen
2025 is het cruciale jaar waarin je meerjarenplan vorm moet krijgen. Participatie is verplicht, maar is vormvrij. Hoe je burgers erbij betrekt en wanneer je dat doet, kies je zelf.
Weet wel: Een plan dat draagvlak heeft bij je inwoners ontstaat niet in de laatste maanden - het vraagt om vroege betrokkenheid. Waarom?
- Je hebt tijd nodig om verschillende groepen te bereiken. Niet alleen de actieve burgers die altijd meepraten, maar ook jongeren, ondernemers, verenigingen en minder zichtbare groepen. Elk heeft eigen verwachtingen en noden die u moet kennen voor een gedragen beleid.
- Vroege participatie levert betere inzichten op. Door burgers al bij de verkenning te betrekken, stoot je soms op vraagstukken die je anders misschien over het hoofd had gezien. Hun praktijkervaring verrijkt je beleidsvoorbereiding.
- Het geeft je de ruimte om participatie grondig aan te pakken. Je kunt verschillende methoden inzetten - van enquêtes tot werkgroepen - en de resultaten goed verwerken in je plannen. Haastwerk in het najaar, daarentegen, leidt vaak tot oppervlakkige betrokkenheid.
2026-2030: Van dromen naar doen
Zodra de strategische lijnen zijn uitgezet, ga je over tot de uitvoering. Beleidskeuzes moeten concreet worden vertaald naar projecten en maatregelen die daadwerkelijk impact én draagvlak hebben. Maar uitvoering betekent niet dat participatie stopt – integendeel. Het best werk je samen met bewoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties aan de realisatie van plannen om ervoor te zorgen dat projecten goed aansluiten op de behoeften van de burgers.
Beleid stopt niet bij uitvoering: door systematische evaluatie en reflectie zorg je ervoor dat lessen uit deze periode worden meegenomen naar de volgende beleidscyclus. Zo wordt participatie geen eenmalig proces, maar een structureel onderdeel van beleidsvorming, uitvoering en bijsturing.
.webp)
Participatie in de praktijk: aanpak en methoden
Oké, we weten nu wanneer participatie nuttig is, maar wie nodig je uit? En hoe zorg je ervoor dat het gesprek meer wordt dan een wensenlijstje?
In de praktijk is het een subtiel samenspel van timing, doelgroepen en methoden.
Het zandlopermodel van MONDEA
In het begin, tijdens de beleidsvoorbereiding, zet je de deuren wijd open voor ideeën, dromen en zorgen. Dan volgt een periode van focus, waarin strategische keuzes gemaakt moeten worden. Hier vernauw je de participatie, zonder haar helemaal los te laten, en focus je op specifieke doelgroepen, afhankelijk van het topic. En daarna, tijdens de uitvoering, verbreed je weer - nu om samen de gekozen richting waar te maken.
Maar laten we één ding voorop stellen: het startpunt is altijd de visie van het college van burgemeester en schepenen, samen met het managementteam. Participatie is geen vervanging van deze visie, maar een manier om haar te verrijken, te toetsen en te versterken.
Participatiemethoden die werken
Laten we nu inzoomen op de methoden die je kunt inzetten tijdens de verkenning en bij het maken van strategische keuzes.
De kunst is inwoners te betrekken op een manier die bij hen past. Soms is dat een klassieke inloopavond, maar vaker vraagt het creatieve methoden die mensen uitnodigen om op hun eigen manier mee te denken. Elke methode heeft zijn eigen kracht en bereikt een specifiek publiek.
Offline methoden
1. De ‘Problem Tree’
Het werkt zo: je tekent een boom en in de stam zet je het kernprobleem. De wortels zijn de oorzaken, de takken de gevolgen. Door dit visueel te maken, ontstaat er vaak een 'aha-moment' en kun je makkelijker oplossingen bedenken.
Stel, je wilt begrijpen waarom het centrum na werktijd zo stil wordt. Met de ‘Problem Tree’-methode ga je niet alleen naar de symptomen kijken, maar graaf je naar de wortels. Samen met winkeliers, bewoners en medewerkers breng je in kaart hoe verschillende factoren met elkaar samenhangen.
2. Stop, Start, Continue, Adjust
Deze methode is heel waardevol om samen met medewerkers kritisch naar de dienstverlening of het beleid te kijken. Wat werkt niet meer en moeten we stoppen? Welke nieuwe initiatieven zijn nodig? Wat loopt goed en verdient voortzetting? Wat heeft alleen wat bijsturing nodig?
Het mooie van deze methode is dat ze direct actiegericht is. Je verlaat de workshop niet met een vaag gevoel van 'het moet anders', maar met concrete punten om aan te pakken. Een voorbeeld: bij de jeugddienst blijkt dat de traditionele jeugdraad niet meer werkt (Stop), er behoefte is aan pop-up activiteiten in verschillende wijken (Start), het jongerenbudget een succes is (Continue), en de communicatie via sociale media wat aanscherping nodig heeft (Adjust).
3. Het Wereldcafé
Bij deze methode is een beetje als 'speeddaten' met ideeën. Burgers en medewerkers gaan met elkaar in gesprek over verschillende thema's. Elke 20 minuten wisselen ze van tafel en dus ook thema. De volgende group bouwt dan voort op wat de vorige groep heeft bedacht, voegen nieuwe ideeën toe, maken nieuwe verbindingen enzovoort.
De beweging tussen tafels zorgt voor energie, de korte rondes houden de vaart erin. En doordat mensen met elkaars ideeën aan de slag gaan, ontstaat er vaak iets wat niemand in zijn eentje had kunnen bedenken.
Online participatie
Digitale platforms maken participatie toegankelijk voor een bredere groep inwoners. Waar fysieke inspraakmomenten vaak dezelfde mensen aantrekken, bereik je online ook inwoners die niet naar zo’n avondactiviteit kunnen of willen komen. Platforms als Go Vocal en Hoplr bieden hiervoor verschillende tools:
1. Online enquêtes
Online bevragingen zijn een efficiënte manier om input te verzamelen over specifieke thema's. De kunst is om vragen concreet en behapbaar te houden. Bijvoorbeeld: bij de herinrichting van een plein kun je visualisaties tonen en mensen laten aangeven welke elementen ze belangrijk vinden. Door gerichte vragen te stellen over gebruik, bereikbaarheid en gewenste voorzieningen krijg je bruikbare input voor het ontwerp.
2. Ideeënvorming
Digitale platforms laten inwoners ideeën indienen en op elkaar reageren. Dit kan gaan over concrete voorstellen voor de buurt, suggesties voor nieuw beleid of oplossingen voor bestaande problemen. Het voordeel is dat ideeën direct zichtbaar zijn voor andere inwoners, die kunnen reageren en aanvullen. Zo ontstaat er online een gesprek dat de voorstellen vaak versterkt.
Daarnaast kunnen inwoners hun ideeën ook op een kaart pinnen, zodat direct duidelijk wordt waar bepaalde behoeften of kansen zich in de stad of wijk bevinden.
3. Participatieve budgettering of burgerbudget
Bij participatieve begroting krijgen inwoners zeggenschap over de besteding van een deel van het budget. Via het platform kunnen ze projectvoorstellen indienen en stemmen op initiatieven die ze waardevol vinden. Dit kan gaan om wijkbudgetten, maar ook om grotere projecten.
Het Go Vocal-platform maakt het proces transparant: iedereen kan zien welke voorstellen er zijn en hoeveel budget er beschikbaar is. Tijdens de ‘stemfase’ kun je werken met stemmen of een virtueel budget om te verdelen over de verschillende projecten.
.webp)
Aan de slag met je meerjarenplan
Er zijn voldoende mogelijkheden om participatie bij je meerjarenplan te organiseren, maar je moet nu beginnen. In een volgend artikel gaan we dieper in op hoe je effectief communiceert over je meerjarenplan - van de eerste participatiemomenten tot de uiteindelijke uitvoering.
Wil je meer concrete voorbeelden van succesvolle participatietrajecten doorheen de beleidscyclus? Download dan ons gratis e-book "Burgerparticipatie: rode draad doorheen je beleidsplanning".
Reken op onze ondersteuning
Zoek je ondersteuning bij jouw traject? We hebben een speciaal pakket samengesteld met begeleiding en tools voor een vlotte ontwikkeling van het meerjarenplan. Tegen een scherpe prijs krijg je begeleiding van onze experten en toegang tot onze platforms. Wacht niet te lang - hoe eerder je start, hoe grondiger en beter gedragen je plan wordt.
Neem contact met ons op voor meer informatie of een vrijblijvend gesprek over de mogelijkheden voor jouw lokaal bestuur.
