Veel Nederlandse gemeenten kampen momenteel met aanzienlijke tekorten nu de financiële steun die ze krijgen vanuit de centrale overheid afneemt. Dit dwingt hen tot moeilijke keuzes: waar kan worden bezuinigd, en waarin kunnen we blijven investeren?

In plaats van deze afwegingen achter gesloten deuren te maken, kozen de Noord-Hollandse gemeenten Stede Broec, Enkhuizen en Drechterland voor een andere aanpak. Zij besloten de mensen te betrekken die het meest geraakt worden door deze beslissingen: hun inwoners. Een aanpak die we graag ook wat meer in Vlaanderen zouden zien!

Van risico naar dialoog

Beleidsmakers deinzen er nog te vaak voor terug om burgers te betrekken bij moeilijke topics, zoals besparingen. Uit angst voor kritiek blijven veel beslissingen achter gesloten deuren. Maar juist als het moeilijk wordt, is transparantie nodig. Echte participatie leidt niet tot meer problemen, maar tot beter begrip en sterker draagvlak.

Voor deze drie Nederlandse gemeenten uit het Go Vocal-netwerk was participatie geen risico maar een vanzelfsprekenheid. Een kans om vertrouwen op te bouwen.

Via hun Go Vocal-platform lanceerden ze een toegankelijke en goed gestructureerde online bevraging: Waar moet volgens hen in worden geïnvesteerd? En waarop kan worden bezuinigd?

Om ook burgers zonder digitale toegang te bereiken, gingen medewerkers van de lokale besturen naar markten en andere centrale plekken om met inwoners over de kwestie in gesprek te gaan.

Een transparant en doordacht proces

De projectpagina op het participatieplatform van elke gemeente schetste duidelijk de context en het hoe van de oefening, zodat burgers met kennis van zaken hun mening konden geven:

  • Waarom moet er bezuinigd worden?
  • Wat is de planning van besluitvorming?
  • Hoe werkt de bevraging precies?

De opzet van de enquête was doordacht. Geen simpele ja-nee-vragen, maar thematische blokken – over o.a. openbare ruimte, cultuur, onderwijs – waarin deelnemers konden aangeven of zij meer, minder of evenveel budget nodig vinden.

Daarnaast konden burgers hun keuzes motiveren in open tekstvelden. Dankzij de AI-ondersteunde analyse via het platform werden deze antwoorden snel geordend en samengevat.

Betrokkenheid die telt

In elk van de drie gemeenten – elk met circa 20.000 inwoners – lieten meer dan 500 burgers van zich horen. Een hoog cijfer, zeker gezien het gevoelige onderwerp.

Opvallend was ook de hoge bereidheid om op de lange termijn betrokken te blijven:

  • 41,6% van de deelnemers wil per e-mail op de hoogte gehouden worden.
  • 37,3% koos ervoor automatische updates te krijgen door de projectpagina te volgen via de Volg-functie.

Go Vocal biedt ook tools om de resultaten efficiënt te verwerken en te delen – zowel intern als extern. Met de ingebouwde rapportagefunctie kan de overkoepelende administratie voor de drie gemeenten eenvoudig visuele rapporten opstellen, inclusief toelichtingen gebaseerd op de samenvattingen van open antwoorden dankzij AI.

Praktische tips voor uitvoering

Het succes hangt sterk samen met de gekozen aanpak – die moet passen bij de doelen, doelgroep en lokale context. Wat altijd werkt: hybride participatie. Door digitale én fysieke kanalen te combineren, bereik je meer mensen.

Optie 1: Bevragingen

Zeer geschikt om gestructureerde input te verzamelen van een grote en diverse groep. Zorg wel voor:

  • Duidelijke en toegankelijke vragen
  • Contextinformatie bij elk thema
  • Open velden voor toelichting

Optie 2: Participatieve begroting of burgerbegroting

Voor een interactiever proces kun je kiezen voor de participatieve begrotingsmodule van Go Vocal:

  • Eerst voeg je een aantal “themategels” toe (bijv. per domein, zoals mobiliteit of sociaal beleid) waar mensen op kunnen reageren.
  • Vervolgens laat je burgers in de tweede fase zelf een fictief budget verdelen over thema’s.
  • Visueel, speels en toch serieus – een krachtige manier om duidelijk zicht te krijgen op prioriteiten.

Welke methode ook wordt gekozen: wees helder over wat je vraagt, en wat er met de input gebeurt.

Wat je hieruit kunt meenemen

Ook in Vlaanderen staan veel lokale besturen voor financiële uitdagingen. Als je het ons vraagt, is burgerparticipatie in moeilijke tijden juist essentieel. Deze voorbeelden laat zien dat participatie bij begrotingsvraagstukken niet alleen mogelijk is, maar ook loont. Het leidt tot:

  • Beter gefundeerde besluiten
  • Meer draagvlak voor lastige maatregelen
  • Nieuwe ideeën vanuit de samenleving zelf
  • Groter onderling vertrouwen tussen burgers en bestuur
  • Meer begrip voor de complexiteit van keuzes

En dat alles zonder ondoenlijke druk op de diensten – dankzij een sterk participatieplatform en een helder communicatieplan.

Ook burgers betrekken bij jouw begrotingsbeslissingen?

Plan een vrijblijvend gesprek in en ontdek hoe Go Vocal je kan ondersteunen.

‍